Class 10 Sanskrit Chapter 8 विचित्रः साक्षी

किसी ग़रीब आदमी ने जब खूब परिश्रम (मेहनत) करके कुछ धन कमाया। उस धन से (वह) अपने पुत्र को एक महाविद्यालय (कॉलेज) में प्रवेश दिलाने में सफल हो गया। उसका पुत्र वहीं छात्रावास में निवास करते हुए पढ़ाई में जुट गया। एक बार वह पिता बेटे की बीमारी को सुनकर व्याकुल हो गया और पुत्र […]

Class 10 Sanskrit Chapter 8 विचित्रः साक्षी Read More »

Class 10 Sanskrit Chapter 7 सौहार्दं प्रकृतेः शोभा

(वन का दृश्य। पास में ही एक नदी बह रही है।) एक शेर सुख से विश्राम कर रहा है तभी एक बन्दर आकर उसकी पूँछ को पकड़कर घुमा देता है। क्रोधित शेर उस पर प्रहार करना चाहता है, परन्तु बन्दर कूदकर पेड़ पर चढ़ जाता है। तभी दूसरे पेड़ पर से दूसरा बन्दर शेर के

Class 10 Sanskrit Chapter 7 सौहार्दं प्रकृतेः शोभा Read More »

Class 10 Sanskrit Chapter 6 सुभाषितानि

1. आलस्यं हि मनुष्याणां शरीरस्थो महान् रिपुः। नास्त्युद्यमसमो बन्धुः कृत्वा यं नावसीदति ॥1॥ शब्दार्थाः आलस्यम् – आलस्य। हि-निश्चय से। मनुष्याणां – मनुष्यों के (को)। शरीरस्थः – शरीर में रहने वाला। रिपुः – शत्रु (है)। अद्यमसमः – परिश्रम के समान। बन्धुः – मित्र (भाई/सखा)। नास्ति – नहीं है।। सम् – जिसे, जिसको। कृत्वा – करके। अवसीदति-दुखी

Class 10 Sanskrit Chapter 6 सुभाषितानि Read More »

Class 10 Sanskrit Chapter 5 जननी तुल्यवत्सला

कोई किसान बैलों से खेत जोत रहा था। उन बैलों में एक (बैल) शरीर से कमज़ोर और तेज़ी से चलने में असमर्थ (अशक्त) था। अतः किसान उस दुबले बैल को कष्ट देते हुए (ज़बरदस्ती) हाँकने लगा। वह बैल हल को उठाकर चलने में असमर्थ होकर खेत में गिर पड़ा। क्रोधित किसान ने उसको उठाने के

Class 10 Sanskrit Chapter 5 जननी तुल्यवत्सला Read More »

Class 10 Sanskrit Chapter 4 शिशुलालनम्

(श्रीराम सिंहासन पर बैठे हैं। उसके बाद विदूषक से उपदेश दिए जाते हुए (बातचीत करते हुए) तपस्वी कुश और लव प्रवेश करते हैं।) विदूषक – हे आर्य! इधर से-इधर से। कुश-लव – (राम के पास जाकर और प्रणाम करके) क्या महाराजा की कुशलता है? राम – तुम्हारे दर्शन से कुशल जैसा हूँ। क्या दोनों के

Class 10 Sanskrit Chapter 4 शिशुलालनम् Read More »

Class 10 Sanskrit Chapter 3 व्यायामः सर्वदा पथ्यः

1. शरीरायासजननं कर्म व्यायामसंज्ञितम्। तत्कृत्वा तु सुखं देह विमृद्नीयात् समनततः ॥1॥ शब्दार्थाः शरीर – शरीर (के)। आयासजननम् – परिश्रम से प्राप्त (उत्पन्न)। व्यायामसंज्ञितम् – व्यायाम नाम वाला। देहम् – देह का। विमृद्नीयात् – मालिश करनी चाहिए। समन्ततः – एक ओर से। हिंदी अनुवाद शरीर के परिश्रम का काम व्यायाम नाम वाला होता है। उसे करके

Class 10 Sanskrit Chapter 3 व्यायामः सर्वदा पथ्यः Read More »

Class 10 Sanskrit Chapter 2 बुद्धिर्बलवती सदा

देउल नाम का गाँव था। वहाँ राजसिंह नाम का राजपुत्र रहता था। एक बार किसी जरूरी काम से उसकी पत्नी बुद्धिमती दोनों पुत्रों के साथ पिता के घर की तरफ चली गई। रास्ते में घने जंगल में उसने एक बाघ को देखा। बाघ को आता हुआ देखकर उसने धृष्टता से दोनों पुत्रों को एक-एक थप्पड़

Class 10 Sanskrit Chapter 2 बुद्धिर्बलवती सदा Read More »

Class 10 Sanskrit Chapter 1 शुचिपर्यावरणम्

1. दुर्वहमत्र जीवितं जातं प्रकृतिरेव शरणम्। शुचि-पर्यावरणम्॥ महानगरमध्ये चलदनिशं कालायसचक्रम्। मनः शोषयत् तनुः पेषयद् भ्रमति सदा वक्रम्॥ दुर्दान्तैर्दशनैरमुना स्यान्नैव जननसनम्। शुचि… ॥1॥ शब्दार्थाः: दुर्वहम् – कठिन। जीवितम् – जीवन। जातम् – हो गया है। शुचिः – पवित्र शुद्ध। महानगरमध्ये – महानगरों के बीच में। चलत् – चलते हुए। कालायसचक्रम् – काला लोहे का पहिया। अनिशम्

Class 10 Sanskrit Chapter 1 शुचिपर्यावरणम् Read More »

Class 9 Sanskrit Shemushi शेमुषी भाग 1

Chapter-1 भारतीवसन्तगीतिः  अभ्यास   Chapter-2 स्वर्णकाकः अभ्यास  Chapter-3 गोदोहनम् अभ्यास  Chapter-4 कल्पतरूः अभ्यास  Chapter-5 सूक्तिमौक्तिकम् अभ्यास  Chapter-6 भ्रान्तो बालः अभ्यास  Chapter-7 प्रत्यभिज्ञानम् अभ्यास  Chapter-8 लौहतुला अभ्यास  Chapter-9 सिकतासेतुः अभ्यास  Chapter-10 जटायोः शौर्यम् अभ्यास  Chapter-11 पर्यावरणम् अभ्यास  Chapter-12 वाङ्मनःप्राणस्वरूपम् अभ्यास

Class 9 Sanskrit Shemushi शेमुषी भाग 1 Read More »

Class 9 Sanskrit Chapter 12 वाङ्मनःप्राणस्वरूपम्

श्वेतकेतु – हे भगवन्! मैं श्वेतकेतु (आपको) प्रणाम करता हूँ। आरुणि – हे पुत्र! दीर्घायु हो। श्वेतकेतु – हे भगवन्! मैं कुछ पूछना चाहता हूँ? आरुणि – हे पुत्र! आज तुम क्या पूछना चाहते हो? श्वेतकेतु – हे भगवन्! मैं पूछना चाहता हूँ कि यह मन क्या है? आरुणि – हे पुत्र! पूर्णतः पचाए गए

Class 9 Sanskrit Chapter 12 वाङ्मनःप्राणस्वरूपम् Read More »

Scroll to Top
× How can I help you?