अंधा युग | ANDHA YUG

धर्मवीर भारती (25 दिसंबर, 1926- 4 सितंबर, 1997) आधुनिक हिन्दी साहित्य के प्रमुख लेखक, कवि, नाटककार और सामाजिक विचारक थे। वे एक समय की प्रख्यात साप्ताहिक पत्रिका धर्मयुग के प्रधान संपादक भी थे। डॉ धर्मवीर भारती को 1992 में पद्मश्री से सम्मानित किया गया। उनका उपन्यास गुनाहों का देवता सदाबहार रचना मानी जाती है। सूरज […]

अंधा युग | ANDHA YUG Read More »

परीक्षा गुरु (उपन्यास)

परीक्षा गुरु हिन्दी का प्रथम उपन्यास था, जिसकी रचना भारतेन्दु युग के प्रसिद्ध नाटककार लाला श्रीनिवास दास ने 25 नवम्बर, 1882 को की थी। लाला श्रीनिवास कुशल महाजन और व्यापारी थे। अपने उपन्यास में उन्होंने मदनमोहन नामक एक रईस के पतन और फिर सुधार की कहानी सुनाई है।मदनमोहन एक समृद्ध वैश्व परिवार में पैदा होता

परीक्षा गुरु (उपन्यास) Read More »

स्वामीभक्तः शुभ्रकः(अश्वः)

स्वामीभक्तः शुभ्रकः(अश्वः) च यवनाक्रमणकारिणः कुतुबुद्दीनस्य मृत्युः।। यवनाक्रमणकारी कुतुबुद्दीनः अजमेरस्य विद्रोहात् परं राजस्थानस्य अनेकेषु स्थानेषु नरसंहारं कारितवान् आसीत्। एवं परिस्थितौ तस्य कठोरविरोधः कृतः आसीत् उदयपुरस्य महाराजेन। परन्तु कुतुबुद्दीनेन सह युद्धे तस्य पराजयः अभवत्। कुतुबुद्दीनः छलेन राजकुमारं कर्णसिंहं बद्ध्वा तस्य च शुभ्रकः इति नाम्नः अश्वम् अपि लाहोरं नीत्वा तं कारागारे स्थापितवान् आसीत्। अश्वः शुभ्रकः महान् प्रतापी स्वामीभक्तः

स्वामीभक्तः शुभ्रकः(अश्वः) Read More »

परोपकारी

नारायणकूटं नाम ग्रामः। तत्र रमणः नाम परोपकारी वसति स्म। एकदा महत्या वृष्ट्या चण्डमारुतेन च वृक्षाः पतिताः गृहाणि शिथिलानि जातानि। बहवः निर्गतिकाः अभवन्। रमणः गृहं गृहम् अटित्वा धनं सङ्गृहीतवान्। निर्गतिकानां कृते तेन धनेन कुटीरान् निर्माप्य दत्तवान्। एतत् पुण्यकार्यार्थं ग्रामीणाः सर्वे धनं दत्तवन्तः। किन्तु धनगुप्तः नाम धनिकः एकं नाणकम् अपि न दत्तवान्। अधिकदानं ये कृतवन्तः तेषां नामानि

परोपकारी Read More »

सफलः त्यागः

इराक् देशे लघुराज्यम् आसीत्। तत् राज्यं कश्चित् राजा पालयति स्म। सः तरुणः आसीत्। केनापि कारणेन अविवाहितः च। तस्मिन् राज्ये बहु भिक्षुकाः आसन्। तेषु दृढकायाः पुरुषाः सबलाः स्त्रियः च आसन्। एकदा भिक्षुकाणां विषये महाराजस्य जुगुप्सा सञ्जाता। अतः राजा चिन्तितवान् – एते भिक्षुकाः अपस्वरेण रटन्तः जनान् पीडयन्ति। देवमन्तिरे उद्याने इति यत्र कुत्रापि गत्वा तत्परिसरं मलिनयन्ति। केचन सशक्ताः

सफलः त्यागः Read More »

मूलधनम्

एकस्मिन् ग्रामे परमेशः इति कृषिकः। तस्य अल्पा भूमिः। वृष्टिः अपि काले काले न भवति। सः परिश्रमेण कृषिं करोति स्म। तस्य पत्नी गौरी इति। सा अपि कष्टसहिष्णुः। सा सर्वदा सर्वेषु कार्येषु पत्युः साहाय्यं कर्तुम् इच्छति स्म। तयोः चत्वारः पुत्राः सञ्जाताः। परमेशः पत्नीं पुत्रपालने नियुज्य एकाकी कृषिकार्यं करोति स्म। पुत्राणां नामानि जयेशः नरेशः उमेशः रमेशः च। परमेशः

मूलधनम् Read More »

स्थूलः वामनः च

कश्चित् ग्रामः। तत्र रामिलः नाम कश्चित् श्रेष्ठी वसति स्म। तस्य पत्नी जीवम्मा इति। तयोः दम्पत्योः सोमः नाम एकः एव पुत्रः। मातापित्रोः परमप्रीतिपात्रं सोमः। सः यत् यत् इच्छति तत् सर्वं तस्य कृते दातुं रामिलस्य प्रयत्नः। जीवम्मा अपि अस्मिन् विषये पुत्रपक्षपातिनी एव आसीत्। अतः सोमस्य बुद्धेः अपेक्षया देहः सम्यक् वर्धितः। गच्छता कालेन सोमः तरुणः अभवत्। तस्य वयः

स्थूलः वामनः च Read More »

अरस्तू का विरेचना का सिद्धांत

प्लेटो ने काव्य पर आरोप लगाया था कि काव्य हमारी वासनाओं का दमन करने के स्थान पर उनका पोषण करता है। अरस्तू का मत इससे भिन्न है। वे यह तो मानते हैं कि काव्य मानवीय वासनाओं का दमन नहीं करता, पोषण ही करता है, पर वे यह स्वीकार नहीं करते कि वह अनैतिक भावनाओं को

अरस्तू का विरेचना का सिद्धांत Read More »

लोंज़ाइनस: काव्य में उदात्त तत्त्व

प्लेटो और अरस्तू के बाद यूनानी काव्यशास्‍त्र में लोंजाइनस का स्थान अत्यन्त महत्त्वपूर्ण है। उनका समय ईसा की प्रथम या तृतीय सदी के मध्य माना गया है। लोंजाइनस के नाम से जो ग्रन्थ प्रसिद्ध है, उसका यूनानी नाम है पेरि इप्सुस। शताब्दियों की उपेक्षा और विस्मृति के बाद इतावली विद्वान रोबेरतेल्लो ने इसे सन् 1554

लोंज़ाइनस: काव्य में उदात्त तत्त्व Read More »

प्रारंभिक परीक्षा – पाठ्यक्रम

प्रारंभिक परीक्षा – पाठ्यक्रम हरियाणा लोक सेवा आयोग द्वारा आयोजित ‘हरियाणा सिविल सेवा’ (HCS) प्रारंभिक परीक्षा में दो प्रश्नपत्र शामिल हैं। पहला प्रश्नपत्र ‘सामान्य अध्ययन’ का है जबकि दूसरे को ‘सिविल सेवा अभिवृत्ति परीक्षा’ (Civil Services Aptitude Test) या ‘सीसैट’ कहा जाता है। दोनों प्रश्नपत्र 100-100 अंकों के होते हैं तथा इनके प्रश्नों की प्रकृति

प्रारंभिक परीक्षा – पाठ्यक्रम Read More »

Scroll to Top